Алдар көсе мен Қожанасыр ертегісі

Ертеде, бір ауылда екі айлакер әрі ақылды кейіпкер өмір сүріпті. Бірінің аты — Алдар көсе, екіншісінікі — Қожанасыр. Екеуі де қулық-сұмдықтарымен танымал болыпты, бірақ екеуі бір-бірімен кездесіп, кімнің ақылдылығы басым екенін білуге құмар болыпты.

Бір күні Алдар көсе Қожанасырға хат жазады:
"Армысың, Қожанасыр! Меніңше, екеуміз кездессек, ауылдағы ең ақылды кім екенін анықтауға болатын сияқты. Сен не дейсің?"

Қожанасыр хатты оқып, жымиыпты. Ол да хат жазады:
"Армысың, Алдар көсе! Сенің ұсынысың өте қызықты. Мен келісемін. Ертең таңертең базар маңындағы үлкен ағаштың түбінде кездесейік."

Келесі күні екеуі де сол жерде кездесіпті. Ауылдың барлық адамдары да жиналып, бұл айлакер екеудің жарысын тамашалауға келген екен.

Алдар көсе бірінші болып сөз алады:
— Қожанасыр, сенің айлаң көп екенінен хабардармын, бірақ менде бір жұмбақ бар. Егер шешімін таба алсаң, сенің ақылдылығыңды мойындаймын. Мына жұмбағымды тыңда: "Таңертең көзін ашып, түсте шөлдеймін, кешке толамын, түнде көзімді жұмамын. Бұл не?"

Қожанасыр ойланып қалады да, күліп жібереді:
— Бұл сенің досың, күн екен ғой! Таңертең күн шығып, түсте аспанда жоғары көтеріледі де, кешке батуға айналады. Бұл жұмбақты шешу оңай болды!

Алдар көсе басын шұлғып, Қожанасырға келіседі:
— Дұрыс айтасың, Қожанасыр. Бірақ менің де бір тапсырмам бар: менің қармағымды алып, көлден ең үлкен балықты ұстап келші. Бірақ бір шарт бар: қармақтың шынжыры жоқ!

Қожанасыр Алдардың тапсырмасын түсінбей қалса да, ойланбастан келісіп, қармақты алып көлге кетеді. Ол жерде ұзақ уақыт отырады, бірақ ешбір балықты ұстай алмайды. Кеш бата ауылға қайтып келіп, Алдарға былай дейді:
— Алдар көсе, сенің тапсырмаңды орындауға тырыстым, бірақ қармақсыз балық ұстай алмадым.

Сонда Алдар көсе күлімсіреп:
— Міне, Қожанасыр, сен менің айтқанымдай жасамай, қарапайым жолмен ойландың. Бірақ мен сенің балықты қолмен ұстауыңды немесе суды шелекпен ағызып, балықты қолға түсіруіңді ойладым. Бұл менің айлам еді.

Қожанасыр Алдардың сөзін тыңдап, оның тапқырлығын мойындайды:
— Дұрыс айтасың, Алдар көсе. Сенің айлаң менен асып түсті.

Екеуі де бір-бірінің тапқырлығын мойындап, достық қол алысқан екен. Сол күннен бастап Алдар көсе мен Қожанасыр ауылдың ең сыйлы әрі әзілқой адамдары болыпты. Олар бір-бірін құрметтеп, бірге көптеген қызықты оқиғаларды басынан өткерген екен.